اجزای دندان
برای آن که درک بهتری از عصب کشی دندان داشته باشید، باید با ساختار دندان آشنا شوید. تاج و ریشه دو جزء تشکیل دهنده دندان هستند که ریشه در زیر تاج قرار دارد.
پالپ مرکز دندان می باشد و حاوی عروق خونی و اعصاب است. پالپ از تاج دندان تا نوک ریشه ها گسترش می یابد و در آنجا به بافت های اطراف ریشه متصل می شود که پالپ برای رشد دندان بسیار اهمیت دارد.
زمانی که دندان به طور کامل بالغ شود، می تواند بدون پالپ زنده بماند، چراکه همچنان توسط بافت های اطراف آن تغذیه می شود.
درمان کانال ریشه یا عصب کشی، نیاز به برداشتن ریشه دندان، تمیز کردن و شکل دادن به ناحیه کانال و سپس پر کردن آن برای جلوگیری از ورود میکروب ها دارد.
بدین ترتیب دندان در دهان نگه داشته می شود و اعصاب زنده از آن حذف می گردد. با این کار می توان از دندان درد احتمالی در حین جویدن نیز جلوگیری کرد.
زمانی که دندانی عصب کشی می شود، طول عمر آن تا حدود ۱۵ سال بیشتر می شود.
عصب کشی دندان یا Root Canal Treatment ، فرآیندی است که موجب تمیزی و برطرف کردن عفونت در ناحیه پالپ می شود. پالپ قسمت نرم و مرکزی دندان شامل رگ های خون، بافت همبند و عصب ها است و به رشد دندان‌ها کمک می‌کند. اگر عفونت دندان به ریشه ها برسد، درد شدیدی احساس می کنید؛ که درمان آن عصب کشی است.
چه زمانی به عصب کشی دندان نیاز است؟
- حساسیت پیدا کردن به گرمی و سردی زیاد
- ورم لثه مجاور دندان پوسیده
- درد شدید زمان جویدن غذا
- تغییر رنگ دندان
- آبسه لثه
میزان درد عصب کشی دندان
اکثر ما با شنیدن اسم عصب کشی دندان دچار استرس و ترس زیادی می شویم. اکثر افرادی که دندانی پوسیده دارند، از درد عصب کشی دندان می نالند.
اما باید بگوییم بی حسی موضعی که برای درمان ریشه استفاده می شود، بسیار قوی است و شما در طول پروسه عصب کشی متوجه دردی نمی شوید. بعد از انجام درمان و از بین رفتن بی حسی هم در صورت احساس درد می توانید مُسکن مصرف کنید.
اهمیت درمان به موقع ریشه دندان
عفونت دندان درصورت توجه نکردن به درمان عصب کشی، شدت پیدا می کند. دراین وضعیت احتمال سرایت آن به بخش های دیگر زیاد می شود. پس با ایجاد عفونت در دندان و تشخیص دندان پزشک برای عصب کشی، این کار را به موقع انجام دهید تا شدت عفونت موجب از بین رفتن دندان شما نشود.
مراحل عصب کشی دندان عفونی
این روند درمان ریشه دندان ترتیب مشخصی دارد که در زیر به ترتیب به هرکدام پرداخته ایم:
انجام بی حسی
بی حسی موضعی اولین مرحله می باسد که با دوز مشخص در نزدیک ترین قسمت لثه دندان پوسیده تزریق می شود. بعد از گذشت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه لثه ها کاملا بی حس می شوند. درصورتی که در معاینه اول عفونت شدید تشخیص داده شده باشد، برای مدت ۱۰ تا ۱۵ روز قبل از درمان ریشه آنتی بیوتیک تجویز می شود.
برداشتن پالپ
متخصص درمان ریشه باید به ناحیه پالپ دندان دسترسی پیدا کند. برای این منظور سوراخی روی دندان (قسمت عاج) یا پشت آن ایجاد می کند. سپس پالپ مرده و عصب های عفونی آن ناحیه را با ابزار مخصوص عصب کشی برمی دارد. در این مرحله دندان پوسیده نمی تواند هیچ دردی احساس کند.
ضدعفونی کردن
پس از برداشتن پالپ و هسته مرکزی دندان، به کمک آنتی بیوتیک موضعی کانال باز شده را ضدعفونی می کنند تا عفونت ایجاد شده برطرف شود و از بروز مجدد آن پیشگیری شود.
جای گذاری ابزار مخصوص
در مرحله بعد باید ابزار مخصوص و انعطاف پذیری درون دندان قرار دهند تا فرم مورد نظر برای پر کردن دندان و گذاشتن سیلر مشخص شود. در این مرحله هم پاکسازی نهایی انجام می شود تا کوچکترین آثار باقی مانده از عفونت پاک شود.
پر کردن دندان
دراین مرحله دندان توسط خمیر سیلر و ماده لاستیک گوتاپرکا در کانال ریشه پر می شود. سیلر یک ماده چسبنده است که به قرار گرفتن ماده پرکننده در جای خود کمک می کند و مانع از عفونت مجدد دندان خواهد شد.
دندانپزشک توسط سیلانت سوراخی که در شروع فرآیند درمانی ریشه ایجاد کرده بود، مسدود می کند. در این صورت کانال ریشه از آسیب احتمالی بزاق دهان حفظ می‌شود.
قرار دادن روکش
دندان عصب کشی شده به دلیل نداشتن پالپ، بسیار حساس می شود. به همین خاطر دندان پزشک برای حفظ استحکام دندان روی آن را پر می کند یا روکش می گذارد. تا زمانی که روکش روی دندان عصب‌ک شی گذاشته نشده نباید با آن غذا بجوید.
عصب کشی طبق تعداد کانال
هر دندان یک یا چند ریشه دارد که درون کانال های دندانی قرار گرفته اند. نوع دندان، تعداد کانال ها را مشخص می کند. عصب کشی هم بر اساس تعداد کانال ها انجام می شود که در ادامه به آن‌ها اشاره می کنیم:
عصب کشی یک کاناله
معمولا این نوع عصب کشی برای دندان های جلویی کاربرد دارد. دندان پزشک دندان هایی که یک ریشه دارند را عصب کشی می کند. برای درمان دندان های قدامی فک بالا و پایین، دندان های نیش فک بالا و پایین، دندانهای آسیای فک پایین از این نوع عصب کشی استفاده می کنند.
عصب کشی دو کاناله
دندان آسیای کوچک فک بالا و پایین دو کاناله هستند که عصب کشی آن‌ها به دقت بسیار بالایی نیاز دارد.
عصب کشی دندان چهار کاناله
برای درمان دندانی که تعداد کانال بیشتری دارد، دندان پزشک باید مهارت کافی به منظور درمان ریشه دندان داشته باشد. زیرا درصورتی که حتی یک کانال را فراموش کند، عصب کشی با موفقیت انجام نخواهد شد و بیمار باید مجددا عصب کشی را انجام دهد و یا اینکه گاهی اوقات مجبور به کشیدن دندان می شود.
عوارضی عصب کشی
این روش درمانی نیز مانند دیگر روش ها معایب و عوارض خودش را دارد. از جمله عوارض درمان ریشه دندان موارد زیر می باشند:
شکستن دندانی که عصب کشی شده
دندان ها بعد از درمان ریشه دندان، شکننده تر می شوند. برای رفع این تضعیف شدن دندان ها و جلوگیری از شکستن آن ها باید از روکش دندان استفاده کرد.
روکش‌های مختلفی برای دندان های عصب کشی شده وجود دارد. مثلا: روکش زیرکونیا یا ایمکس، روکش پی اف ام و …
هر یک از این روکش ها ویژگی های خاص خود را دارند.
عفونت باکتریایی
در طی پروسه عصب کشی، کانال های ریشه برای ضد عفونی کردن باز می شوند. زمانی که کانال باز است، هوا وارد می شود و باکتری ها توانایی ورود به آن را پیدا می کنندراه پیدا کردن باکتری ها به کانال ریشه موجب بروز عفونت، درد و التهاب در دهان می شود. دراین وضعیت بیمار باید داروهای ضد التهاب و آنتی بیوتیک مصرف کند تا عفونت از بین برود.
سوراخ شدن کانال ریشه
دندان پزشک از ابزاری به نام فایل برای ضدعفونی و عصب کشی دندان استفاده می کند. این ابزار انعطاف پذیر می باشد و خود را با شکل کانال ریشه هماهنگ و خم می کند. در برخی از مواقع ممکن است که انحنای یک کانال ریشه زیاد باشد و فایل موجب سوراخ شدن کانال ریشه گردد.
آب دهان از طریق سوراخ ایجاد شده توسط فایل وارد دندان می شود و باید آن را پر نمود و درصورتی که امکان پذیر نباشد باید دندان کشیده شود. اما اگر سوراخ ایجاد شده عمیق پایین تر از لثه باشد، معمولا بدون هیچ گونه مشکلی خودش بهبود پید می کند.
شکستن ابزار عصب کشی
فایل ها بسیار انعطاف پذیر هستند اما گاهی اوقات ممکن است این ابزارها نیز در حین درمان ریشه بشکنند. در صورتی که کانال دندان به خوبی تمیز شده باشد مشکلی وجود ندارد که فایل خارج نشود اما اگر ضدعفونی کردن کانال به خوبی صورت نگرفته باشد دندانپزشک باید دندان را جراحی کند تا فایل را از کانال خارج نماید.
عفونت کانال ریشه
برخی کانال ها شاخه دارند که امکان ضدعفونی و کامل تمیز کردن آن‌ها وجود ندارد. دراین حالت بعد از مدتی مجددا عفونت ایجاد می شود و درمان عصب کشی دوباره باید انجام بگیرد تا التهاب، درد و عفونت کاملا از بین برود.
تغییر رنگ دندان
گاهی اوقات بعد از عصب کشی بیمار ممکن است همچنان درد و التهاب را احساس کند که باید هر چه سریع تر به پزشک مراجعه کند تا به بررسی علت آن بپردازد. در بعضی از مواقع ادامه این روند می تواند موجب تغییر رنگ دندان ها شود. بنابراین مراقبت های پس از عصب کشی بسیار حائز اهمیت است.
عدم مراقبت از دندان
عدم رعایت بهداشت و مراقبت از دندان ها بعد از عصب کشی می تواند موجب پوسیدگی مجدد دندان و ایجاد درد و عفونت در دندان گردد.
عصب کشی مجدد
وجود عفونت و یا برخی از عوارض دیگر می تواند موجب شود که بیمار به عصب کشی مجدد دندان نیاز پیدا کند.
مدت زمان عصب کشی دندان
این مدت زمان به تعداد کانال های دندان بستگی دارد. دندان های جلو یا نیش که یک ریشه و یک کانال هستند، عصب کشی زمان کمتری طول می کشد؛ اما درمان عصب کشی در دندان های آسیاب کوچک و عقبی مدت زمان بیشتری می برند.
هزینه این درمان نیز به تعداد کانال ها بستگی دارد و هرچه تعداد کانال ها بیشتر باشد، قیمت آن نیز بالاتر می رود. به طور کلی زمان لازم برای درمان ریشه دندان از ۳۰ تا ۹۰ دقیقه متغیر است.
گاهی نیز ممکن است درمان ظرف یک جلسه تمام نشود و چند جلسه لازم باشد تا درمان تکمیل شود.
عصب کشی در دوران بارداری
درد دندان یکی از عارضه های دوران بارداری است که به دلیل تغییرات هورمونی زیاد در بدن مادر رخ می دهد. انجام این عصب کشی در بارداری ضرری برای جنین ندارد ولی بهتر است آن را بر اساس نظر دکتر متخصص زنان خود در سه ماه دوم بارداری انجام دهید. چراکه سه ماه اول بارداری، جنین بیشترین حد از آسیب پذیری را دارد و سه ماه آخر بارداری نشستن طولانی مدت روی صندلی برای شما دشوار خواهد بود.
چرا دندان عصب کشی شده می شکند؟
اگر دندان عصب کشی شده بشکند شما هنگام جویدن و گاز گرفتن درد احساس می کنید و عدم درمان باعث لق شدن آن می شود. علت اصلی این عارضه شکننده شدن دندان بعد از برداشتن پالپ است. دندانپزشک معمولا برای درمان شکستگی دندان عصب کشی شده روکش آن را ترمیم می کند.
عصب کشی دندان در کودکان
بسیاری براین باورند، عصب کشی دندان شیری ضروری نیست. این در حالی است که دندان های شیری اگر به شدت پوسیده شوند مانند دندان عادی نیاز به عصب کشی پیدا می کنند. در این مواقع دندان پزشک عصب کشی دندان با بیهوشی را برای کودکان امتحان می کند.
حتی تکنیک های روانشناسی زیادی وجود دارد که می تواند ترس و استرس ناشی از پروسه درمان را از کودکان دور کرد و به بیهوشی نیازی نیست.
عصب کشی دندان از روی روکش هم امکان پذیر است؟
زمانی که زیر دندان روکش شده سوراخ ایجاد شود یا ریشه دندان نیاز به درمان مجدد داشته باشد، دندانپزشک عصب کشی از روی روکش انجام می دهد. در برخی مواقع دندان پزشک برای برطرف شدن احتمال عفونت در ریشه دندان آنتی بیوتیک تجویز می کند. در صورت ادامه داشتن درد، عصب کشی مجددا با برداشتن روکش انجام می شود.
دلیل انجام دوباره عصب کشی روی یک دندان
گاهی دندان طبق انتظار بهبود پیدا نمی کند و علیرغم درمان اولیه، نیاز به درمان مجدد پیدا کند. دلایل موفق نبودن عصب کشی می تواند یکی از موارد زیر باشد:
- تنگی یا انحنای مجرای ریشه دندان (باعث تمیز نشدن بخشی از دندان می شود)
- پیچیدگی ساختار آناتومی (مانند انشعاب های فرعی مجرای ریشه که در درمان اولیه شناسایی نشده)
- اتصال روکش یا ترمیم دیگر بر روی دندان (پس از عصب کشی به موقع انجام نشده و به تاخیر افتاده)
- ترمیم دندان عصب کشی شده نتوانسته جلوی آلوده شدن داخل دندان به بزاق دهان را بگیرد
همچنین به دلایل زیر دندانی که با موفقیت عصب کشی شده است، ممکن است دوباره دچار مشکل شود:
ایجاد پوسیدگی جدید
شکستن، ترک خوردن یا شل شدن روکش یا پرکردگی دندان (که قرار بوده جلوی نفوذ مواد خارجی را بگیرد اما دیگر نمی تواند)
شکستن دندان
گاهی ریشه دندان مجرای فرعی دارد که ممکن است در هنگام عصب کشی دیده نشود و تحت درمان قرار نگیرد. در نتیجه درمان عصب کشی با شکست مواجه می شود.
مجرای فرعی ریشه دندان چیست؟
این مجرا بخشی از آناتومی پیچیده دندان است که ممکن است در درمان ریشه یا همان عصب کشی، از چشم دندانپزشک دور بماند. سیستم ریشه حاوی رگ های خونی، عصب و بافت های همبند است، که بسیار پیچیده و دقیق می باشند.
این سیستم ریشه مانند ریشه گیاهان انشعابات ریزی دارد که ممکن است از مجرای اصلی جدا شوند. این انشعاب های فرقی ریشه معمولا در نواحی قرار دارند که ریشه های دندان های چند ریشه ای به هم می پیوندند و یا در حوالی یک سوم انتهایی ریشه قرار دارند اما با این حال ممکن است در هر جای دیگری در طول مجرای ریشه اصلی، وجود داشته باشند.
گاهی اوقات تشخیص مجرای فرعی ریشه و تمیز کردن و پر کردن آن بسیار سخت است. اگر بافتی در داخل یکی از آن ها باقی بماند می تواند منشا عفونت مجدد شود. از این رو تشخیص و درمان مجرای فرعی ریشه در عصب کشی اهمیت زیادی دارد.
تفاوت میان عصب کشی دندان جلو و دندان عقل یا آسیاب بزرگ
برای عصب کشی باید سوراخی در تاج دندان ایجاد شود تا دندانپزشک به پالپ دسترسی پیدا کند. برای دندان های جلو این سوراخ در سطح پشتی دندان ایجاد می شود اما در دندا نهای عقبی معمولا سوراخ در سطح بالایی یا همان سطحی از دندان که با آن غذا را می جویم ایجاد می شود.
پس از پایان کار، برای دندانهای جلویی سوراخ ایجاد شده با مواد پر کننده دندان بسته می شود. معمولا از مواد موقتی استفاده می شود تا زمانی که روکش دندان آماده شده و به دندان چسبانده شود.
با این حال گاهی اوقات روکش برای دندان های جلو ضرورت ندارد چون فشار زیادی بر این دندان ها وارد نمی شود . اما برای دندان های عقبی که تحت فشار زیادی قرار دارند، اغلب روکش لازم است تا جلوی شکستن و خرد شدن دندان را بگیرد.
برای روکش کردن دندان جلویی که عصب کشی شده باید در زیبایی ترمیم نیز دقت شود چرا که اختلاف رنگ آن با دندانهای دیگر میتواند زیبایی لبخند را تحت تاثیر قرار دهد.
حتی زمانی که روکش دقیقا هم رنگ دندان های مجاور انتخاب می شود، به دلیل تغییر رنگ تدریجی دندان های دیگر و مقاومت روکش در مقابل تغییر رنگ ممکن است به مرور تفاوت رنگ ایجاد شود. در این صورت میتوان با سفید کردن دندان ها این مشکل را برطرف کرد.
همان طور که بالاتر ذکر شد، تفاوت مهم در عصب کشی دندان های جلویی و عقبی، تعداد ریشه آن هاست. دندانهای جلویی ریشه های کمتری دارند. معمولا دندان های آسیاب کوچک یا پره مولر و دندان های عقبی دو یا سه ریشه دارند که هر کدام حاوی یک یا دو مجرای ریشه می باشند.
عصب کشی دندان در خانه
این یک روش طبیعی برای رفع درد و عفونت ریشه ی دندان است که موقتی می باشد و تا حدودی عفونت ریشه ی دندان را تسکین می دهد، اما حتما باید در اسرع وقت به دندان پزشک خود مراجعه کنید.
در ادامه به چند روش برای تسکین درد عصب اشاره می کنیم:
کمپرس آب سرد
اینگونه مواقع می توانید از کمپرس آب سرد استفاده نمایید. زمانی که دندان شما دچار التهاب و عفونت می شود با استفاده از یخ یا کیسه های آب یخ می توانید کمی از درد و التهاب دندانتان بکاهید.
زرد چوبه
زردچوبه هم یکی دیگر از مواردی است که التهاب و درد دندان را کاهش می دهد. زیرا زردچوبه خاصیت ضد التهابی قوی دارد. باید زردچوبه را با مقدار کمی آب مخلوط کنید تا حالت خمیری بدست آید آن وقت پنبه را به آن آغشته کرده و بر روی لثه قسمتی که درد می کند قرار دهید. این کار را باید ۳ الی ۴ بار در روز انجام دهید تا التهاب و درد دندانتان کم شود.
روغن درخت چای
استفاده از روغن درخت چای نیز می تواند درد عصب دندان را کاهش دهد. می توانید چند قطره از این روغن را بر روی قسمتی که درد می کند بریزید و ماساژ دهید و یا اینکه با آب مخلوط کرده و در دهانتان بچرخانید. این کار را ۳ الی ۴ بار انجام دهید.
آب نمک
استفاده از آب نمک که یکی از راه های معروف درد دندان است. آب نمک خواص ضد عفونی دارد و باعث می شود عفونت ریشه ی دندان کمتر شود. این کار را نیز باید ۳ الی ۴ بار در روز انجام دهید.
عمر دندان عصب کشی
در درمان عصب کشی دندان به دلیل پوسیدگی دندان و عفونت ریشه، پالپ دندان را خارج می کنند و درون آن را از موادی پر می کنند. این دندان چون آسیب دیده است نسبت به سایر دندان های سالم ضعیف تر است به همین دلیل هرچقدر هم که درمان شود باز عمر کمتری نسبت دندان های دیگر دارد.
حدودا یک دندان عصب کشی شده ۱۰ تا ۱۵ سال عمر می کند. البته می توانید با استفاده از روکش دندان و یا روش های دیگر ماندگاری آن را بیشتر کنید.
جمع بندی
درمان ریشه یا همان عصب کشی دندان از بهترین و موفق ترین روش های درمانی برای نگهداری از دندان های آسیب دیده و افزایش طول عمر آن ها می باشد.
بیماران با اطلاع از مزایا و معایب عصب کشی دندان می توانند بدون هیچ گونه استرس و نگرانی از درد و نتایج برای درمان دندان آسیب دیده خود اقدام کنند. برای دریافت بهترین نتایج با کمترین عارضه ممکن، لازم است که بیماران حتما به یک دندان پزشک متخصص و با تجربه مراجعه کنند.
در کلینیک دندان پزشکی طوسی تمامی کار‌های مربوط به سلامت دهان و دندان مانند ترمیم، کشیدن دندان عقل، عصب کشی، ایمپلنت، لمینت، کامپوزیت و دندانپزشکی کودکان انجام می شود. همین حالا با شماره‌های موجود در سایت تماس بگیرید و نوبت ویزیت خود را دریافت نمایید.
آیا درمان کانال ریشه برای بیماران قلبی بی خطر است؟