کشیدن دندان عقل یکی از رایج‌ترین جراحی‌های دهان و دندان است که بسیاری از افراد در سنین جوانی یا بزرگسالی با آن مواجه می‌شوند. با این حال، هرچند این عمل نسبتاً متداول است، اما بدون عارضه نیست. در این مقاله، به بررسی ۵ عارضه مهم و شایع پس از کشیدن دندان عقل بالا و پایین می‌پردازیم. تفاوت‌ها و شباهت‌ها را بررسی می‌کنیم و هر مورد را با دلایل علمی، علائم، روش‌های پیشگیری و درمان آن به‌صورت کامل شرح خواهیم داد.
1 . درد شدید و طولانی‌مدت (Post-Operative Pain)
درد یکی از شایع‌ترین پیامدهای پس از کشیدن دندان عقل است، به‌ویژه اگر جراحی پیچیده‌ای برای خارج‌سازی دندان نهفته انجام شده باشد. تفاوتی ندارد دندان عقل بالا باشد یا پایین؛ هر دو می‌توانند منجر به درد شوند، ولی دندان‌های عقل پایین معمولاً با شدت درد بیشتری همراه هستند.
علل بروز درد
- تحریک یا آسیب به بافت‌های نرم اطراف
- التهاب یا عفونت پس از جراحی
- باقی‌ماندن تکه‌هایی از دندان یا استخوان
- انقباض عضلات فک (trismus)
- آسیب به اعصاب ناحیه فک تحتانی
نشانه‌ها
- درد تیرکشنده و ممتد تا چند روز یا حتی چند هفته
- درد هنگام باز کردن دهان یا جویدن
- درد با انتشار به گوش، گردن یا شقیقه‌ها
پیشگیری
- استفاده از یخ در ۲۴ ساعت اول
- مصرف داروهای ضد درد طبق تجویز دندانپزشک
- پرهیز از غذاهای سفت و جویدن از سمت جراحی‌شده
درمان
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)
- مسکن‌های قوی مانند استامینوفن کدئین‌دار
- در صورت عفونت، آنتی‌بیوتیک تجویزی
- بررسی توسط دندانپزشک در صورت تداوم بیش از یک هفته
2 . حفره خشک (Dry Socket یا آلوئولیت)
حفره خشک یکی از عوارض بسیار دردناک و شناخته‌شده کشیدن دندان عقل است. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که لخته خونی طبیعی تشکیل‌شده در محل دندان کشیده‌شده. جدا شده یا حل شود و استخوان فک در معرض محیط قرار گیرد.
شیوع و محل بروز
بیشتر در دندان عقل پایین دیده می‌شود، زیرا جریان خون در این ناحیه کمتر است و شرایط خشک‌تری دارد.
علل بروز
- کشیدن سیگار
- نوشیدن با نی (suction)
- شستشوی شدید دهان بلافاصله پس از کشیدن دندان
- عدم رعایت بهداشت دهان
- عفونت‌های زمینه‌ای
نشانه‌ها
- درد شدید و ضربان‌دار که معمولاً ۲ تا ۴ روز بعد از کشیدن شروع می‌شود
- بوی بد دهان
- طعم ناخوشایند در دهان
- دیده شدن استخوان فک در محل زخم
پیشگیری
- اجتناب از سیگار تا یک هفته پس از جراحی
- رعایت دستورات دقیق دندانپزشک در مورد شست‌وشوی دهان
- عدم استفاده از نی برای نوشیدن
- مصرف مناسب آنتی‌بیوتیک‌ها در موارد پرخطر
درمان
- شست‌وشوی زخم توسط دندانپزشک با سرم نمکی
- قرار دادن پانسمان دارویی ضدعفونی‌کننده در محل زخم
- داروهای مسکن و ضد التهاب
- مراقبت روزانه از محل جراحی تا بهبود کامل
3 . آسیب به عصب (Nerve Injury)
یکی از جدی‌ترین عوارض کشیدن دندان عقل پایین، آسیب به عصب آلوئولار تحتانی یا عصب زبانی است. این اتفاق ممکن است به‌صورت موقت یا دائمی باشد و می‌تواند باعث بی‌حسی، گزگز یا حتی دردهای مزمن شود.
علل بروز
- نزدیکی ریشه‌های دندان به کانال عصبی
- اعمال فشار یا کشش بیش از حد در حین جراحی
- استفاده از ابزار جراحی در ناحیه اشتباه
- شکستگی استخوان‌های اطراف کانال عصبی
نشانه‌ها
- بی‌حسی لب پایین، چانه یا زبان
- احساس سوزش یا گزگز در ناحیه پایین صورت
- اختلال در چشایی (در صورت آسیب به عصب زبانی)
- در موارد شدید: درد مزمن یا نورالژی
پیشگیری
- گرفتن عکس CBCT قبل از جراحی برای ارزیابی موقعیت عصب
- انجام جراحی توسط جراح فک و صورت متخصص
- استفاده از تکنیک‌های محافظه‌کارانه و کم‌تهاجم
درمان
- در بسیاری از موارد، بهبودی خودبه‌خودی ظرف چند هفته تا چند ماه حاصل می‌شود
- داروهای تقویت‌کننده عصب مانند ویتامین B کمپلکس
- درمان فیزیوتراپی یا لیزر درمانی
- در موارد نادر، جراحی بازسازی عصبی
4 . عفونت (Infection)
عفونت پس از کشیدن دندان عقل یکی از عوارضی است که می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود، از جمله ورود باکتری‌ها به زخم باز، عدم رعایت بهداشت، یا ضعف سیستم ایمنی.
انواع عفونت‌ها
- عفونت موضعی: اطراف ناحیه جراحی‌شده
- سلولیت فک: گسترش عفونت به بافت نرم فک
- آبسه: تجمع چرک در ناحیه جراحی
علل بروز
- باقی‌ماندن تکه‌های مواد غذایی در حفره دندان
- عدم مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در بیماران پرخطر
- وجود باکتری‌های مقاوم در دهان
نشانه‌ها
- تورم و قرمزی در محل جراحی
- تب و احساس ناخوشی عمومی
- درد شدید، به‌ویژه با فشار
- خروج ترشحات چرکی یا بوی بد دهان
پیشگیری
- مصرف کامل دوره آنتی‌بیوتیک تجویز‌شده
- رعایت دقیق بهداشت دهان
- شست‌وشو با آب نمک ولرم بعد از ۲۴ ساعت
درمان
- آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی یا تزریقی
- در صورت تشکیل آبسه، تخلیه جراحی آن
- مسکن‌ها و داروهای ضد التهاب
- گاهی اوقات بستری در بیمارستان برای عفونت‌های شدید
5 . محدودیت در باز کردن دهان (Trismus)
تریسموس یا محدودیت در باز کردن دهان یکی از عوارض کشیدن دندان عقل پایین به‌خصوص اگر جراحی سخت یا عفونت رخ داده باشد. این وضعیت ممکن است ناشی از اسپاسم عضلات جونده یا التهاب مفصل گیجگاهی فکی باشد.
علل بروز
- آسیب یا تحریک عضله‌های جونده حین جراحی
- التهاب ناحیه اطراف مفصل فکی
- وجود هماتوم یا عفونت در ناحیه
- ترس یا انقباض غیرارادی بیمار
نشانه‌ها
- دشواری در باز کردن دهان بیش از ۲۰ میلی‌متر
- درد در فک و گونه
- درد هنگام جویدن یا صحبت کردن
- گاهی قفل‌شدگی فک
پیشگیری
- استفاده از تکنیک جراحی ملایم و کم‌تهاجم
- کمپرس سرد و گرم به‌موقع
- تمرینات فیزیوتراپی فک بعد از جراحی
درمان
- تمرین باز کردن دهان با استفاده از چوب بستنی یا دستگاه‌های کششی
- ماساژ عضلات فک
- مصرف داروهای شل‌کننده عضلات مانند متاکاربامول
- مراجعه به فیزیوتراپی در موارد مزمن
درنهایت…
کشیدن دندان عقل عملی ساده به نظر می‌رسد، اما در حقیقت می‌تواند منجر به عوارضی جدی و بلندمدت شود. تفاوت‌هایی در نوع و شدت این عوارض بین دندان عقل بالا و پایین وجود دارد، ولی آگاهی، آمادگی قبلی، انتخاب جراح متخصص، رعایت دقیق دستورات پس از عمل و پیگیری‌های منظم می‌توانند خطر بروز این عوارض را به حداقل برسانند.
اما پیش از تصمیم‌گیری برای کشیدن دندان عقل، حتماً با دندانپزشک یا جراح فک و صورت مشورت کنید، عکس‌برداری دقیق انجام دهید و در صورت نیاز به جراحی، از کلینیک‌های معتبر و با سابقه کمک بگیرید. فراموش نکنید مراقبت‌های بعد از عمل به‌اندازه خود جراحی اهمیت دارند.