ممکن است برای شما هم اتفاق افتاده باشد که بعد از بیدار شدن متوجه شوید در ناحیه فک خود احساس درد دارید. یا شاید در نزدیکان خود افرادی را دارید که دندانهای خود را بر روی هم می سایند یا به اصطلاح دندان قروچه می‌کنند.
اما علت این مشکل چیست و چرا به آن دچار می شویم؟ درمان آن به پزشک نیاز دارد؟ عوارض دندان قروچه چیست و چه آسیب‌هایی به دندان ها می‌رساند؟ درصورتی که سوالات بالا ذهن شما را مشغول کرده با ما همراه باشید.
همچنین پیشنهاد می کنیم برای درمان جدی این مشکل ابتدا به یک دندان پزشک مراجعه کنید. برای دریافت نوبت از کلینیک دندان پزشکی طوسی با شماره های موجود در سایت تماس حاصل فرمایید.
دندان قروچه چیست؟
به فردی که دندان هایش را به هم می‌ساید اما در حال جویدن چیزی نیست، به اصطلاح می گویند که فرد در حال دندان قروچه است. دندان ها با حرکت فک یا به صورت جانبی یا در جهت عقب به جلو روی هم ساییده می شوند. اغلب شخص هنگام انجام این حرکت هوشیار نیست.
فشردن دندان ها زمانی اتفاق می افتد که شخص دندان هایش را به روی یکدیگر نگه می دارد و عضلات را منقبض می کند، اما حرکت عقب به جلو ندارد. شاید در طول روز دندان هایتان را روی هم بسایند و یا فشار دهید؛ اما دندون قروچه در هنگام خواب چالش بزرگتری است، زیرا کنترل آن مشکل تر است.
دندان قروچه یا بروکسیسم (Bruxism)، شایع ترین اختلال خواب محسوب می شود که کاملا غیرارادی و یک حرکت عصبی – عضلانی است. درد عضلانی، اختلالات مفصلی تمپورومندیبولار و سردرد ممکن است در اثر آن اتفاق بیفتند و حتی در موارد شدید میتواند منجر به آرتریت مفاصل تمپوروماندیبولار شود. این مشکل در حدود 10 درصد بزرگسالان و 15 درصد کودکان به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود.
این بیماری سبب بروز درد در نواحی زیر می شود:
- عضلات فک
- دندان ها
- مفصل گیجگاهی فکی (TMJ)
این موضوع را باید بدانید که دندان قروچه یا براکسیسم (Bruxism) در صورت عدم پیگیری و درمان باعث مشکلات دندانی مانند: شکستگی و لب پریدگی دندان ها می شود. اکثر مراجعه کنندگان به دندانپزشکی پس از ایجاد آسیب جدی ناشی از این عارضه به فکر درمان می افتند.
انواع Bruxism
هرچند که در تعریف کلی این مفهوم گفتیم که دندان قروچه یک بیماری غیرارادی در خواب است؛ اما با این حال این عارصه نوع دیگری دارد که در زیر به آن ها اشاره می کنیم. به طور کلی می توان براکسیسم را شامل دو حالت دانست:
– براکسیسم بیدار
دندان قروچه بیدار با ساییدن و فشار دادن دندانها بر روی هم در طول روز رخ می دهد. علت اصلی این عارضه:
- استرس
- فشار روانی
- اضطراب
- عصبانیت
- تمرکز شدید
- و …
در اغلب موارد براکسیسم بیدار را می‌توان با توجه بیشتر متوقف کرد و نیاز به درمان جدی ندارد.
بهترین راه کار برای از بین بردن این نوع دندان قروچه مدیریت استرس و آموزش راه هایی برای کاهش تعداد دفعات بروز آن است.
– براکسیسم خواب
اگر دندان قروچه در خواب رخ دهد، احتمال ایجاد آسیب در فک و دندانها به دلیل عدم آگاهی از وقوع آن بیشتر است. یکی از بزرگترین مشکلات براکسیسم در خواب این است که شما از میزان فشار و سایش دندانها مطلع نیستید. این موضوع میتواند منجر به آسیب شدید همچون سردرد یا شکستگی دندان ها شود.
علائم دندان قروچه
اگر علائم زیر را دارید، نشان دهنده بیماری دندان قروچه است که میتواند برای مدیریت و از بین بردن آن‌ها با دکتر دندانپزشک خود در ارتباط باشید:
- سردرد
- گوش درد
- درد صورت
- اختلالات خواب
- درد عضلات فک
- قفل کردن عضلات فک
- دندان های لق همراه با درد
- احساس درد در زمان جویدن غذا
- سروصدا ناشی از برخورد دندان ها
- شکسته شدن یا ایجاد لب پریدگی در دندانها
البته اکثر افراد از دندان قروچه خود هنگام خواب اطلاع ندارند و دیگران با شنیدن صدای ساییدن دندان ها، آن ها را باخبر می کنند.
اصلی‌ترین دلایل ایجاد براکسیسم عبارتند از:
- استرس و اضطراب
- اختلالات خواب
- قرار نگرفتن صحیح دندانها روی هم
- مصرف سیگار و الکل
همچنین عوامل زیر احتمال بروز دندان قروچه را بیشتر می کنند:
سن فرد: معمولا بروز براکسیسم در کودکان نسبت به بزرگسالان بیشتر است.
شخصیت: افراد پرخاشگر، رقابتی و بیش فعال بیشتر در معرض ابتلا هستند.
عوارض دارو: این عارضه می تواند عوارض جانبی داروی ضدافسردگی باشد.
ارث: وجود سابقه دندان قروچه در خانواده، احتمال ابتلای سایر اعضا را بیشتر می کند.
اختلالات سلامت: این عارضه می تواند با برخی اختلالات سلامت روان مثل پارکینسون، صرع، رفلاکس معده به مری، اختلال ADHD (کمبود توجه/بیش‌فعالی) و زوال عقل مرتبط باشد.
علت بروز بیشتر دندان قروچه در کودکان چیست؟
هرچند می توان گفت که دندان قروچه سن خاصی ندارد، اما کودکان تا قبل از 3 سالگی به دلیل رشد دندان های شیری بیش از بزرگسالان با مشکل براکسیسم دست و پنجه نرم می کنند. ولی این عارضه با بالا رفتن سن کودک برطرف خواهد شد.
اغلب والدین هنگام خواب متوجه برخورد، سایش و فشار دادن دندانهای فرزندان خود می‌شوند. برخلاف بزرگسالان که استرس عامل اصلی بروز براکسیسم در آن‌ها است، باید علت دندان قروچه کودکان در خواب را ناشی از موراد زیر دانست:
- آلرژی
- وراثت
- تحریک دهان
- نامرتب بودن دندانهای شیری
- مشکل تنفسی
در صورت مشاهده شکستگی یا لب پرشدن دندان های کودک خود حتما با دکتر دندان پزشک مشورت کنید. همچنین هرگونه شکایت درد و ناراحتی در فک یا دندانها را از طرف فرزند خود جدی بگیرید.
درصورتی که تشخیص دندانپزشک این باشد که علت دندان قروچه کودک در خواب ناشی از استرس است، شما را به دکتر روان شناس ارجاع می دهد.
چطور می‌توان خونریزی لثه را متوقف کرد؟
درمان دندان قروچه
در بیشتر موارد براکسیسم اصلا نیاز به درمان ندارد. چراکه کودکان با رشد سنی دیگر با این مشکل مواجه نمی شوند و بیشتر بزرگسالان آن قدر محکم به دندانهای خود فشار نمی آورند که نیاز به درمان دندان قروچه باشد.
ولی اگر درد داشتید یا با صدمات دندانی رو به رو شدید، باید حتما برای درمان آن اقدام کنید. درمان دندان قروچه بزرگسالان با روش های زیر انجام می شود:
1- رویکرد دندانپزشکی
در ابتدای کار دکتر دندانپزشک برای درمان دندان قروچه بزرگسالان یکی از دو روش زیر را امتحان می کند:
گارد دهان: این وسیله لاستیکی و نرم می باشد که هنگام خواب مورد استفاده قرار می گیرد و باعث جدا ماندن دندان ها از هم و جلوگیری ساییدگی آن ها می شود.
اصلاح دندان: اگر سایش دندان ها توانایی جویدن غذا را مختل کند، دندانپزشک به روش ترمیم آسیب دیدگی دندان ها، شکل سطوح جویدنی آن را تغییر می دهد.
2- روان شناختی
روش های زیر می توانند علائم ناشی از براکسیسم را بهبود بخشند و از بروز مجدد آن جلوگیری کنند.
کنترل استرس: برای درمان این عارضه می توانید روش های تقویت آرامش همچون مدیتیشن را به کمک روانشناس بیاموزید.
اصلاح رفتار: پس از اطلاع از دندان قروچه باید با تمرینات مناسب زیر نظر دندانپزشک، عادت فشار دادن فک و دندانهای خود را بگذارید.
3- بیوفیدبک (Biofeedback)
در این روش با تجهیزات نظارتی آموزش های لازم برای کنترل فعالیت ماهیچه فک به شما داده می شود.
4- دارودرمانی
این روش درمانی معمولا با شل کننده های عضلانی، تزریق بوتاکس یا داروی کاهش دهنده استرس و اضطراب انجام می شود.
5- درمان اختلالات مرتبط با دندان قروچه
گاهی نیز درمان براکسیسم ناشی از عوارض دارویی با تغییر داروی مربوطه انجام می شود. یا با درمان اختلالات خواب همچون آپنه خواب مشکل مرتفع می شود. بیماری های زمینه ای مانند ریفلاکس معده به مری هم سبب این دندان قروچه می شود که با درمان رفلاکس، دندان قروچه هم خود به خود درمان می شود.
اگر می خواهید از این عارضه جلوگیری کنید باید استرس و اضطراب خود را کاهش داده و در الگوی خواب خود تغییراتی ایجاد کنید. همچنین مصرف مواد مخدر، الکل و سیگار را نیز باید متوقف کنید. درنهایت با انجام روش های ذکر شده و تحت نظر دکتر بودن این موضوع برای همیشه حل خواهد شد.
سوالات متداول
در ادامه به بررسی سوالات رایج شما در زمینه براکسیم می پردازیم.
آیا دارویی برای درمان دندان قروچه وجود دارد؟
به طور کلی باید گفت دارو درمان موثری برای دندان قروچه نیست و تحقیقات بیشتری لازم است تا کارایی آن مشخص شود. اما داروهایی که ممکن است برای درمان تجویز شوند، عبارتند از:
شل کننده عضلات: استفاده از این قبیل داروها باید کوتاه مدت و طبق نظر پزشک باشد. در این حالت پزشک توصیه می کند پیش از خواب داروی شل کننده عضله مصرف کنید تا از انقباضات فکی جلوگیری شود.
تزریق بوتاکس: دومین راهکار برای در افرادی که دندان قروچه شدید غیر قابل کنترل دارند، تزریق بوتاکس است که میتواند موثر واقع شود.
داروهای ضد اضطراب: در کوتاه مدت داروهای ضد افسردگی یا ضد اضطراب برای کنترل استرس که عامل مهمی در بروز دندان قروچه می باشد، تجویز می شوند.
اصلا از کجا بفهمم دندان قروچه دارم؟
از آنجایی که دندان قروچه در خواب رخ می دهد، بیشتر کسانی که دچار آن هستند خودشان خبر ندارند. اما اگر دائما وقتی که از خواب بیدار می شوید، درد گنگ و مبهم در سر و صورت یا فک خود دارید، احتمالا در خواب دندان هایتان را به هم فشار داده اید.
در بسیاری از مواقع کسانی که با شما هم خانه هستند متوجه دندان قروچه تان می شوند.
اگر شک دارید دندان قروچه دارید به دندانپزشک مراجعه کنید. او با بررسی وضعیت فک ها و دندان هایتان متوجه علائم دندان قروچه می شود.
کودک من هم این مشکل را دارد؟
متاسفانه ساییدن دندان در کودکان نیز بسیار رایج است. تقریبا ۱۵ تا ۳۳ درصد از کودکان دندان های خود را به هم میسایند. کودکانی که این مشکل دارند، بیشتر در دو زمان مشخص دچار این مشکل می شوند: هنگامی که دندانهای شیری در حال بیرون زدن هستند و هنگامی که دندان های دائمی در حال بیرون زدن هستند.
اما معمولا کودکان در خواب دندانهاهایشان را به هم می فشارند نه بیداری. علت دقیقی برای آن وجود ندارد ولی موارد زیر از جمله دلایل آن است:
- ناهمراستایی و نامرتبی دندانها
- نامناسب بودن تماس بین دندانهای بالا و پایین
- بیماریها و مشکلات پزشکی مانند کمبود مواد مغذی، کرمهای انگلی
- آلرژی و اختلالات غدد درون ریز
- عوامل روانشناختی مانند اضطراب و استرس
آیا در دندانهای شیری هم اهمیت دارد؟
دندان قروچه در دندانهای شیری به ندرت مشکل ایجاد می کند. با این حال این وضعیت اگر شدید باشد باعث می شود درد فک، سردرد، ساییدگی دندانها و اختلال مفصل فک به وجود بیاید یا کودک دچار دندان درد یا حساسیت دندان شود.
برای ترک عادت دندان قروچه کودکم چه کنم؟
- مهم ترین کاری که می توانید انجام دهید این است که استرس کودکتان را کاهش دهید.(به خصوص پیش از خواب)
- کودک را به ورزشهای کششی و ماساژ تشویق کنید تا عضلات کودک شل شوند.
- به چیزهایی که میخورد دقت کنید و مراقب باشید آب زیادی بنوشد. کم آبی میتواند موجب مشکلات متعدد از جمله دندان قروچه شود.
- کودک را نزد دندانپزشک ببرید تا وضعیت دهان و دندان او را بررسی کند.
معمولا برای کودکانی که پیش دبستانی نرفته اند، نیازی به مداخله درمانی نیست.
اما برای سنین بالاتر ممکن است لازم باشد از روشهایی مانند محافظ دهان شبانه (نایت گارد) یا روکش برای محافظت از دندانها استفاده شود.
سخن پایانی
شاید برخی ها فکر کنند که دندان قروچه عادت بی خطری می باشد، اما اینگونه نیست و گفته می شود دندان قروچه میتواند در بلند مدت باعث بروز مشکلاتی مانند تخریب مینای دندان، درد فک و سردردهای مزمن، ایجاد فشار زیاد بر عظلات و مفصل‌های فک بشود.
برای معاینه و حل مشکل دندان قروچه می توانید به یک دندانپزشک مراجعه کرده و این مشکل را با وی در میان بگذارید. دندانپزشک می تواند توصیه هایی داشته باشد، برای مثال استفاده از محافظ شبانه دندان که با تجویز دندانپزشک لازم است این محافظ را هنگام خوابیدن در دهانتان قرار دهید تا از دندان ها مراقبت شود.
برای مشاوره در زمینه درمان دندان قروچه با کلینیک دندان پزشکی طوسی همراه باشید.
بیماری‌های شایع دهان و دندان – علائم و درمان